Pierwsze lata w życiu dziecka to czas ogromnych przemian. Wszystko, co dzieci osiągają w tym okresie to fundamenty dalszego rozwoju. Rozwijając się przechodzą przez wiele etapów, które charakteryzują się pewnymi typowymi zachowaniami. Choć dzieci przechodzą przez te same fazy rozwoju, to każde z nich będzie przechodzić je na swój własny sposób. Głównym sprawcą tych różnic jest temperament.
Temperament to sposób w jaki reagujemy na to co dzieje się w naszym otoczeniu. Jest uwarunkowany genetycznie, dziedzicznie oraz środowiskowo. W badaniu New York Longitudinal Study psychiatrzy Stella Chess i Aleksander Thomas wykazali, że różnice w usposobieniu dzieci ujawniają się już we wczesnym dzieciństwie. Z temperamentem się rodzimy i na poziomie wczesnego dzieciństwa ma on największy wpływ na nasze zachowanie. Dzieci w różny sposób reagują na dotyk, dźwięki, światło. Już w wieku 2 miesięcy reakcje te będą różniły się w zależności od tego czy dziecko jest spokojne czy bardziej żywe.
Jeśli chcesz ocenić temperament swojego dziecka, musisz wziąć pod uwagę wszystkie z dziewięciu cech wymienionych i opracowanych przez Stellę Chess, Aleksandra Thomasa i współpracowników. Te cechy to:
- poziom aktywności – obserwuj aktywność fizyczną dziecka, ile ruchu potrzebuje, jaką aktywność przejawia w codziennych okolicznościach
- usposobienie – obserwuj nastrój dziecka, jakie jest jego nastawianie do świata, czy jest zadowolone, czy marudne
- ciekawość albo wycofanie – obserwuj, jak dziecko reaguje na nowe doświadczenia: miejsca, ludzi, doświadczenia, czy chętnie włącza się w nowe aktywności, czy jest raczej nieśmiałe
- rytm życia – obserwuj regularność rytmu życia dziecka, czy jesteś w stanie przewidzieć pory spania, jedzenia lub aktywności
- elastyczność – obserwuj, czy dziecko potrzebuje mieć stałą rutynę czy może z łatwością dostosowuje się do codziennych zmian
- próg wrażliwości – obserwuj czy bodźce płynące z otoczenia nie wywołują u dziecka niepokoju, jak reaguje na zapachy, smaki, dźwięki, światło, dotyk np. czy mokra pieluszka szybko powoduje dyskomfort
- siła reakcji – obserwuj reakcje dziecka na pozytywne lub negatywne bodźce, czy gdy się złości lub weseli jest głośne, czy jego reakcje są gwałtowne
- koncentracja uwagi – obserwuj, czy dziecko potrafi się skupić na kontakcie z dorosłym, czy łatwo rozproszyć jego uwagę
- wytrwałość – obserwuj jak długo dziecko zajmuje się aktywnością, która sprawia mu przyjemność, jak wytrwale dąży do zaspokojenia swoich potrzeb, czy długo potrafi wytrwać przy jednej aktywności
Poznając te cechy możemy lepiej zrozumieć dzieci i zapobiegać trudnym codziennym sytuacjom. 9 cech temperamentu daje nam odpowiedź jak dzieci reagują na wyzwania jakie stawia im własne ciało lub otoczenie np. dlaczego niektóre niemowlęta złoszczą się, gdy nie potrafią obrócić się na brzuszek a inne cierpliwie będą tę umiejętność doskonaliły. Dzieci o różnych temperamentach wymagają od dorosłych innego podejścia zarówno, jeśli chodzi o wsparcie emocjonalne, jak i podeście do kwestii wychowania, wyznaczania granic oraz organizacji otoczenia.
Temperament nie jest jedynym czynnikiem, który kształtuje zachowanie naszych dzieci. Równie ważny jest wiek oraz związane z nim wyzwania, potrzeby i sposób ich zaspakajania oraz nasz sposób wychowania.
Literatura
- Brazelton T.B., Sparrow J.D., Rozwój dziecka 0-3. Sopot 2020
- Schaffer D.R., Kipp K., Psychologia rozwoju. Od dziecka do dorosłości. Gdańsk 2015
- Strelau J., Temperament robi różnicę. Wywiad dla Nesweek Pschologia
- Poland J., Wrażliwe dziecko. Poznań 2011
- McKay M., Fanning P., Paleg K., Landis D., Kiedy Twoja złość krzywdzi dziecko. 2012